Melatonin Nedir?
İlk olarak vücut sistemlerinin düzenlenmesinde önemli rol oynayan melatonin nedir detaylıca inceleyelim. Melatonin beyinde bulunan epifiz bezinden salgılanan bir hormondur ve beynin karanlığa karşı verdiği tepkilerden biridir. 24 saatlik gün içinde sirkadiyen ritmin ayarlanmasına ve kişinin uykuya dalmasına yardımcı olmak melatonin faydaları arasında yer alır.(1,5) Aydınlıkta salınımı azalan ve karanlıkta üretimi artan melatonin, uyku ve uyanıklık döngüsünün oluşturulması için son derece önemlidir. Havanın kararması ile birlikte vücut, melatonin üretimini artırır ve kişinin kendisini uykulu hissetmesine sebep olur. Hava aydınlandığında ise vücuda uyanık olması için sinyal verir. (4) Uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte güçlük çeken bireylerde genellikle melatonin seviyesinin düşük olduğu söylenebilir. Bu kişilerin melatonin faydaları için dışarıdan melatonin alması gerekebilir. Dışarıdan alınan melatonin, çoğunlukla uykusuzluk sorunu çekenler tarafından kullanılır. Ancak kıtalar arasında yapılan uzun uçuşlar sonrasında yaşanan jetlag gibi durumlarla baş edebilmek için veya uykuyu iyileştirmek için de melatonin takviyesi alınabilir.
Melatonin Ne İşe Yarar?
Melatonin beyinde yer alan ve endokrin sistemin bir parçası olan epifiz bezinden salgılanan doğal bir hormondur. Epifiz bezi, gözde bulunan retinadan gün döngüsü hakkında bilgi alır. Bu nedenle görme kusuru bulunan bireylerde melatonin döngüsünde bozulmalar yaşanabilir. Melatonin hormonu, hava karardığında en yüksek düzeyde salgılanır ve kişi ışığa maruz kaldığında üretimi azalır. Kış aylarında yani gecelerin uzun olduğu dönemler, epifiz bezinin en fazla melatonin salgıladığı zamandır. Halk arasında “Melatonin nedir?” sorusunun cevabı uyku hormonudur. Melatonin hormonu, vücudun ışığa karşı verdiği bir tepki olarak da açıklanabilir ve uyku ile uyanıklık döngülerini belirler. Uyku düzeninin belirlenmesi melatonin faydaları arasında en önemlisidir. Yapılan bazı çalışmalar melatonin hormonunun adet döngüsünün düzenlenmesine yardımcı olduğunu da gösterir. Ayrıca Alzheimer ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıklara karşı koruma sağlayabildiği yönündeki çalışmalar da melatonin faydaları için önemli bilgiler sunar. (5)
Melatoninin faydalarının yanı sıra farklı “Likopen ne işe yarar?” merak ediyor musunuz? Likopen faydaları konulu içeriğimizi de mutlaka inceleyin.
Melatonin Nasıl Kullanılır?
Melatonin üretiminde problem olanlar, uyku sorunları yaşayanlar ya da jetlag belirtilerinin hafifletilmesi için melatonin takviyesi kullanılabilir. Bazı durumlarda ameliyat öncesinde ve/veya sonrasında kaygıyı azaltmak için de melatonin alınabilir. (1) Peki melatonin ne zaman alınır? Melatonin faydaları için takviyeler, etki süresi göz önünde bulundurularak genellikle uyku zamanından 1-2 saat kadar önce tok karnına alınır. Tablet çiğnenmeden ve ezilmeden yutulmalıdır. Günlük dozu almayı unutursanız, kaçırılan doz atlanmalı ve ertesi gece tekrar başlanmalıdır. Ancak melatonin, doktorun sizin için belirlediği dozda ve zamanda alınmalıdır. (3) Sıklıkla merak edilen “Melatonin ne zaman alınır?” ve “Melatonin ne için kullanılır?” soruları bu şekilde yanıtlanabilir.
Hamilelikte Melatonin Kullanımı
Melatonin üretimi gebeliğin 24. haftasında önemli ölçüde artar ve 32. hafta itibariyle daha da yükselir. (7) Buna karşın gebeliğin 21. haftası ile doğumdan sonraki ilk bir ayı kapsayan perinatal dönemde uyku bozukluklarının görülme sıklığı artar. (6) Ancak gebelik boyunca olduğu gibi emzirirken de melatonin faydaları hakkında net bilgiler söz konusu değildir ve kullanımı önerilmez. (8,9) Eğer gebeyseniz ve uyku problemi yaşıyorsanız melatonin kullanmadan önce mutlaka bir hekime başvurun.
Çocuklarda Melatonin Kullanımı
Uyku, her yaştan birey için hayati bir ihtiyaçtır. Uykusunu alamayan bir çocuk ise hırçın ve huysuz olabilir. Çocukların uyku düzeninin sağlanması için bazı durumlarda melatonin faydaları düşünülebilir. Ancak çocukların, genellikle yetişkinlerin aldığı dozda melatonin ihtiyacı bulunmaz. Çocuklara melatonin vermeden önce sağlıklı uyku alışkanlıklarının gözden geçirilmesi önerilebilir. Ayrıca çocuğunuza melatonin faydaları için takviye vermeden önce mutlaka çocuk hekiminizle görüşmeniz gerekir. Hekim, melatonin önermeden önce diğer bazı sağlık sorunlarını elemek isteyebilir. (10)
Melatonin Hangi Besinlerde Bulunur?
En çok melatonin içeren besinler arasında hayvansal gıda olarak yumurta ve balık yer alır. Bitkisel besinlerde melatonin açısından zengin olan ise kuruyemişlerdir. Bazı mantar türleri, tahıllar ve filizlenmiş baklagiller veya tohumlar da melatonin için iyi besin kaynaklarıdır. Melatonin içeren gıdaların tüketilmesinden sonra kan düzeyinde melatonin miktarının önemli ölçüde arttığı kanıtlanmıştır. Ayrıca geleneksel bir çözüm olan ılık bir süt de melatonin açısından zengindir ve kişinin uykuya dalmasını kolaylaştırabilir. Vücutta maksimum melatonin faydaları için beslenme programınıza melatonin içeren besinler ekleyebilirsiniz. (11,12)
Melatonin Düzeyi Nasıl Artırılır?
Yapılan bir çalışma, yatmadan önce yapay ışığa maruz kalındığında melatonin hormon üretiminin yaklaşık %50 oranında baskılandığını ve bunun da uyku kalitesini düşürebileceğini göstermiştir. (13) Melatonin faydaları için uyku saatine yakın zaman diliminde loş ışığa maruz kalmak önerilebilir. Eğer melatonin düzeyinizin düşük olduğunu düşünüyorsanız melatonin içeren besinleri tüketmeye özen gösterebilir ve melatonin faydaları için hekim tavsiyesi ile melatonin takviyesi kullanabilirsiniz.
Melatoninin Yan Etkileri Nelerdir?
Melatonin 2 yıla kadar kullanıldığında güvenli olarak kabul edilebilir. Melatoninin yan etkileri arasında baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı ve uyku hali sayılabilir. (4) Daha az yaygın olarak sinirlilik hali, ishal, kabızlık, gece idrar kaçırma, iştahta azalma, kısa süreli depresif hissetmek ve kabus görmek gibi yan etkiler meydana gelebilir. (14) Melatonin yan etkileri ortaya çıktığında hekime başvurulmalıdır.
Melatonin nedir, ne işe yarar öğrendik. “Lutein ne işe yarar?” sorusunun yanıtını öğrenmek için de ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
