İyot Nedir?
İyot, vücut tarafından üretilmeyen temel minerallerden biridir. İyot minerali, vücut tarafından üretilmediği için yiyeceklerle veya takviyelerle dışarıdan alınmalıdır. İyot bazı gıdalarda doğal olarak bulunurken bazı tuzlara ve gıdalara sonradan eklenir.(3) İyot eksikliği dünyadaki en yaygın ve önlenebilir sağlık sorunlarından biridir. İyotun çoğu, özellikle deniz yosunu olmak üzere deniz yaşamının yoğunlaştığı okyanusta bulunur.(4) İyot, ayrıca hayvansal proteinli gıdalarda ve deniz sebzelerinde ve daha az miktarlarda olmak üzere ekmek, tahıl ve süt gibi güçlendirilmiş gıdalarda bulunur. Ülkeler ve kültürler arasında değişiklik gösterse de insanlar ihtiyaç duydukları iyotun büyük bölümünü iyotlu tuzdan ve sütten elde eder.(3)
Bu noktada sık karşılaşılan sorulardan biri de “İyot ne için kullanılır?” şeklindedir. İyot, normal metabolizmayı düzenlemeye yardımcı olur. Ayrıca protein ve enzim aktivitesinin oluşmasına yardımcı olan bazı tiroit hormonlarının üretilmesi için de gereklidir. Tüm bunlar iyot faydaları arasında gösterilebilir. Vücutta yeterince iyot olmadığında tiroit hormonlarından tiroksin ve triiyodotironin işlevlerini yerine getiremez. Sonuç olarak tiroit bezinin çok az az çalışmasına ya da aşırı aktif olmasına yol açabilir. Bu da hipotiroidizm ve hipertiroidizm gibi rahatsızlıklara yol açabilir.(3) Peki iyot ne işe yarar?
İyot Ne İşe Yarar?
İyot vücut için gerekli bir mineral olarak kabul edilir ve boyunda bulunan tiroit bezinin hormon yapmasına yardımcı olur. İyot ayrıca doğumdan önce, bebeklerde ve küçük çocuklarda da önemlidir. Beyin ve sinir sisteminin gelişimi, beş duyu, uyanıklık ve koordinasyon için gereklidir.(5) Çinko gibi iyot da esas olarak tiroit ile ilişkilidir. Tiroit fonksiyonlarının düzenlenmesi çinko faydaları arasında da yer alır.(11) İyotun faydaları ise şu şekilde sıralanabilir:
Tiroit Sağlığını Desteklemeye Yardımcı Olur
İyot, hormon üretimini düzenlemeye yardımcı olan tiroit bezi sağlığında hayati bir rol oynar. Tiroit bezi, iyot kullanarak hormon üretimini düzenler. Bu hormonlar sayesinde metabolizma, kalp sağlığı ve diğer pek çok vücut fonksiyonu desteklenir. İyot eksikliği durumunda ise tiroit hormon üretimi azalabilir. Az çalışan tiroit bezi ise hipotiroidizm olarak bilinen rahatsızlığa neden olur. Bazen de iyot eksikliğine yanıt olarak guatr gelişebilir. İyot eksikliğine bağlı olarak gelişen guatr, bu hastalığın en yaygın nedenleri arasında yer alır.(2) Bazı durumlarda doktorlar aşırı aktif tiroid bezini kontrol etmek için farklı şekillerde iyot alımını önerebilir. Bu aynı zamanda iyot içmenin faydaları arasında da gösterilebilir.
Nörolojik Gelişimi Desteklemeye Yardımcı Olur
Gebelik döneminde iyot ihtiyacında bir miktar artış olur çünkü fetüsün beyin gelişimi ile iyot arasında bağlantı bulunur. Beyin gelişimini yanı sıra kemik gelişimi için de kandaki iyot miktarı önemlidir.(2) Yapılan araştırmalar; hamilelik sırasında yeterince iyot almayan kadınlardan doğan bebeklerin, hamilelik sırasında yeterince iyot alan annelerden doğanlara kıyasla zihinsel geriliğe ve daha düşük IQ'ya sahip olma olasılığının daha yüksek olduğunu gösterir. Emziren kadınların da iyot ihtiyacı daha yüksektir çünkü anneler bebeklerine anne sütü yoluyla mineral sağlar.(6,8) Bu da iyot faydaları arasında gösterilebilir.
Fibrokistik Meme Hastalığının Tedavisine Destek Olabilir
Fibrokistik meme hastalığı, memelerin yumrulu hissettiği iyi huylu (kanserli olmayan) bir durumdur. Fibrokistik göğüsler zararlı veya tehlikeli değildir, ancak bazı kadınlar için rahatsız edici veya rahatsız edici olabilir.(7) Yapılan sınırlı çalışmalar iyot kullanmanın faydaları arasında fibrokistik meme kanseri hastalığının tedavisini de gösterir niteliktedir. Ancak bu durumun tedavisi için iyot alımını kontrolsüz bir şekilde; doktora başvurmadan artırmak iyot toksisitesine yol açabilir.(1,2)
Saç Dökülmesini Önleyebilir
Tiroit hormonları, saç köklerinin büyümesini kontrol etmeye yardımcı olur. Tiroit hormon seviyesi düştüğünde, saç köklerinin yenilenmesi yavaşlayabilir ya da tamamen durabilir. Bu da saç kaybı sorununa yol açabilir. Eğer kişi iyot eksikliği nedeniyle saç dökülmesi yaşıyorsa bu mineralden yeterince almak, tiroit hormon seviyesini düzeltmeye ve saç dökülmesini durdurmaya yardımcı olabilir.(12) İyotun saça faydaları bu şekilde açıklanabilir. Saç sağlığını iyileştirmek için selenyum faydaları hakkında da bilgi sahibi olunabilir.(13)
Cilt Sağlığını Destekleyebilir
Kurumuş ve pullanarak dökülen cilt sorunları iyot eksikliğinden kaynaklanabilir. İyotun cilde faydaları da tiroit hormon seviyesi ile ilişkilidir çünkü iyot içeren tiroid hormonları cilt hücrelerinin yenilenmesine yardımcı olur. Ayrıca tiroit, terin düzenlenmesine de rol oynar. Ter cildi serin ve nemi tutmaya yardımcı olur. İyot eksikliği olanlar ise daha az terler. Az terlemek de cildin kurumasına ve pul pul dökülmesine neden olabilir.(12) Cilt sağlığı hakkında endişe duyanların likopen faydaları hakkında da bilgi sahibi olması önerilebilir.(14)
İyot Mineralinin Görevleri Nelerdir?
İyot, tiroidin düzgün çalışmasını sağlamak için diyet yoluyla alınması gerekli olan bir mineraldir.(9) Farklı bir anlatımla tiroit hücrelerinin, tiroit hormonu yapmak için iyota ihtiyacı vardır. Vücutta yeterli miktarda iyot yoksa yeterince tiroit hormonu üretilemez.(10) Tiroit hormonları, metabolizma, kemik sağlığı, bağışıklık yanıtı ve merkezi sinir sisteminin gelişimi dahil olmak üzere çok çeşitli bedensel işlevlerde önemli bir rol oynar. İyot dengesizliği, aşırı aktif veya az aktif bir tiroide yol açabilir. Bu nedenle iyot faydaları için dengeli ve düzenli olarak iyot alınması önerilebilir.(9)
İyot Mineralini Kimler Kullanabilir?
Türkiye’nin tüm bölgelerinde iyot yetersizliği görülür. İyot yetersizliğine bağlı olarak çocuklarda guatr, juvenil hipotiroidizm, mental fonksiyonların bozulması, fiziksel gelişimde yavaşlama ve kretenizm yaygın olarak görülür.(8) Gebelik döneminde ise iyot ihtiyacı artar. İyot eksikliği yaşadığını düşünen bireyler, iyot seviyelerini idrar testi yaptırarak öğrenebilir. Doktor, iyot faydaları hakkında kişi bilgilendirebilir; kişiye özel olarak beslenme programı ve takviye gıda kullanımı önerebilir.(2) İyot damlası faydaları hakkında daha ayrıntılı bilgi için doktorunuzla görüşebilirsiniz.
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
