Demir Minerali Nedir? Demir Takviyesi Ne İşe Yarar?

Demir Minerali Nedir?

Vücut için gerekli minerallerden biri olan demir minerali, doku ve organlara oksijen taşıyan hemoglobin ve kas dokusunda bulunan ve oksijen bağlayarak kasları güçlendiren miyoglobinin bileşenidir. Ayrıca bazı hormon ve enzimlerin sentezi için gerekli inorganik bileşenlerden biridir. Demir minerali görevleri arasında bağışıklık güçlendirme, fiziksel büyüme, nörolojik gelişim ve hücresel işlevlerin yerine getirilmesi de yer alır (¹). Demir mineralinin, vücut tarafından üretilemediği için, düzenli olarak besinlerden veya besin takviyelerinden alınması gerekir. Demir, günlük ihtiyaç duyulan miktardan az alındığında eksiklik görülerek anemi gibi ciddi rahatsızlıklar oluşurken fazla alındığında ise başta kabızlık olmak üzere sindirim ve boşaltım sisteminde sorunlar görülebilir. Demir takviyesi kullanımında ciddi yan etki oluşumu nadir görülür. Bununla birlikte aşırı doz alındığında istenmeyen yan etkiler ortaya çıkar.

Demir Minerali Ne İşe Yarar?

Demir minerali faydaları söz konusu olduğunda en önemlisi vücutta oksijen taşınmasındaki rolüdür. Dokulara oksijen taşınmasını sağlayan hemoglobinin ana bileşenlerinden biri demir mineralidir. Bedenimizin demir mineralinin ihtiyaç duyan bölümü en çok oksijen metabolizması ile ilişkilidir. Demir, hemoglobin ve miyoglobinin yanı sıra bazı solunum enzimlerinin de yapısında bulunur. Hemoglobinin yapısında bulunarak akciğerden dokulara oksijen taşınması, dokulardan ise akciğere karbondioksit taşınmasında rol alır (1).

Demir Minerali İçeren Besinler Nelerdir?

Demir minerali birçok besinde doğal olarak bulunurken çeşitli tahıllar ise demir açısında zenginleştirilebilir. Doğal demir takviyesi görevi gören besinler, öncelikle et çeşitleri olmak üzere, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve kuru yemişlerden oluşur. Başlıca demir minerali içeren besinler şöyle listelenebilir (²):

• Dana karaciğeri
• Dana eti
• Ördek
• Tavuk
• Balık
• İstiridye
• Kuru Fasulye
• Mercimek
• Barbunya
• Ispanak
• Lahana
• Karalahana
• Yumurta
• Çikolata
• Kaju
• Kuru üzümTablo 1. Seçilmiş Gıdalardaki Demir İçeriği (¹)

Demir Takviyesi Nasıl Alınır?

Demir takviyelerinin genellikle günlük ihtiyaca göre dozlanmış damla, şase ve kapsül formunda preparatları bulunur. Bebeklerde damla, çocuklarda şase, yetişkinlerde ise kapsül formları tercih edilir. Demir takviyesi, kiloya ve yaşa uygun dozda, doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır. Demir takviyesi, özellikle süt ürünleri olmak üzere birçok besin ile etkileşime girdiği için yemeklerden yarım saat önce veya 2 saat sonra alınır. Özellikle kan kaybı ve hamilelik gibi özel durumlar söz konusu olduğunda düzenli demir takviyesi kullanılması önerilir. Bazı araştırmalarda hamilelik döneminde demir takviyesi kullanımının çinko emilimini olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Bu sebeple gebelikte demir ile birlikte çinko takviyesi kullanılması da önerilir. (³) 

Demir Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

Vücut için hayati öneme sahip olan minerallerden biri olan demirin düşüklüğünde başta anemi olmak üzere pek çok ciddi rahatsızlık görülür. Demir eksikliği; çeşitli nedenlerle kan kaybında, çölyak hastalığı, crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi hastalıklarda, menstruasyon, gebelik, prematüre doğum ve vejetaryen beslenme gibi demir ihtiyacında artışa neden olan durumlarda meydana gelebilir (⁴). En sık görülen demir eksikliği belirtileri şöyle sıralanabilir (⁵):

• Kansızlığa bağlı halsizlik ve yorgunluk 
• Kırılgan saç ve tırnaklar 
• Soluk ten 
• Dilde iltihap ve acı
• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Göğüs ağrısı ve nefes darlığı
• Ciltte ve ağızda kuruluk 
• El ve ayaklarda üşüme 
• İştahsızlık ve zayıflık

Günlük Demir İhtiyacı Kaç Mg?

Günlük demir ihtiyacı, pek çok vitamin ve mineralde olduğu gibi yaşa bağlı orantılı artış göstermeyerek dalgalı bir grafik çizer. Bazı dönemlerde ihtiyaç artarken bazı dönemler ise düşüş gösterir. Örneğin menstrual döngüden kaynaklı olarak ergenlikten menopoz dönemine kadar olan kadınlarda erkeklere göre ihtiyaç daha fazla olur. Günlük demir ihtiyacının karşılanması en çok hamilelik döneminde ciddi öneme taşır. Bu sebeple gebelikte demir takviyesi düzenli olarak kullanılması tavsiye edilir.Tablo ². Yaş ve Cinsiyete Göre Günlük Demir İhtiyacı (¹)

Demir Minerali Hayvansal mı Bitkisel mi?

Demir mineralinin hayvansal kaynaklı mı yoksa bitkisel kaynaklı mı olduğu sıklıkla merak edilen bir konudur. Aslında iki farklı şekilde her iki kaynaktan da demir alınabilir. Demirin Hem olan ve Hem olmayan şeklinde adlandırılan iki ana çeşidi bulunur. Hem, hemoglobinde bulunan bir protein çeşididir ve vücutta Hem olan demirle bağlanmış şekilde yer alır. Hem demir, karaciğer ve et gibi hayvansal, Hem olmayan demir ise koyu yeşil yapraklı sebzeler gibi bitkisel besinlerde bulunur. Hem olmayan demir daha çok gıdada bulunsa da Hem olan demirin emilimi daha yüksek olduğundan demirin hayvansal ürünlerden alımı daha verimli olur (⁵).

Tıpkı demir gibi mineral çeşitleri arasında yer alan selenyum kullanımı ve selenyum faydaları hakkında da bilgi almak için ilgili içeriklerimizi inceleyebilirsiniz.

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır