Uzm. Dr. Çiğdem Ş.
19.09.2023

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir? Belirtileri Nelerdir?

Bağışıklık sistemi; belli organlar, hücreler, dokular, kimyasallar ve bazı protein çeşitlerinden oluşan bir sitemdir. Amacı, vücut hücrelerini bakteri, virüs, mantar, parazit gibi yabancı mikroorganizmaların saldırısından korumaktır. Tıpkı bir koruyucu kalkan görevi üstlenen bağışıklık sistemi, vücut içine giren yabancı maddeleri algılar ve bunları yok etmek için özel hücreler oluşturur. Normalde bağışıklık sistemi yabancı hücreler ile sağlıklı vücut hücrelerini birbirinden ayırma kabiliyetine sahiptir. Ancak otoimmün hastalıklar denilen bazı hastalıklarda bağışıklık sistemi vücudun bazı kısımlarını yabancı olarak algılar ve vücudun sağlıklı hücrelerine saldırır. Bağışıklık sistemi hastalıkları hakkında detaylı bilgiler ile “Otoimmün hastalıklar nelerdir?”, “Otoimmün hastalıklar neden olur?” ve “Otoimmün hastalıkların psikolojik nedenleri var mıdır?” sorularının cevaplarını sizler için derledik.

İçerikler (Gizle-)
  1. Otoimmün Hastalıklar Nelerdir?

    1. Tip 1 Diyabet

    2. Romatoid Artrit

    3. Sedef Hastalığı

    4. Multipl Skleroz Hastalığı

    5. Sistemik Lupus Hastalığı

    6. İnflamatuar Bağırsak Hastalığı

    7. Addison Hastalığı

    8. Hashimoto

    9. Çölyak hastalığı

  2. Otoimmün Hastalıkların Sebepleri Nelerdir?

  3. Otoimmün Hastalık Belirtileri Nelerdir?

    1. Eklem ve Kas Hastalıklarında Belirtiler:

    2. Sindirim Sistemi Hastalıklarında Belirtiler: 

    3. Cilt Hastalıklarında Belirtiler:

    4. Sinir Sistemi Hastalıklarında Belirtiler:

    5. Diğer hastalıklarda belirtiler:

  4. Bağırsak Hastalıklarının Tanısı Nasıl Konulur?

  5. Bağırsak Hastalıklarının Tedavi Süreci Nasıl İşler?

  6. Otoimmün Hastalıklar Kendiliğinden Geçer mi?

  7. Otoimmün Hastalıklar ve Beslenme Arasındaki İlişki Nedir?

içerik

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir?

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir?

Dünya çapında bilinen 100’ün üzerinde otoimmün hastalık çeşidi vardır. Bağışıklık sistemi hastalıkları tek bir organı hedefleyebildiği gibi vücuttaki pek çok dokuyu ya da tüm organları etkileyebilir. Otoimmün hastalığı belirtileri, hastalığın çeşidine göre farklılık gösterebilir. 2 Otoimmün hastalıklar nelerdir sorusuna cevap olabilecek en yaygın otoimmün hastalıklar şunlardır:

Tip 1 Diyabet

Pankreas, kan şekerinin düzenlenmesini sağlayan insülin hormonu üretiminden sorumlu bir organdır. Tip diyabet hastalığında bağışıklık sistemi pankreastaki insülin hormonu sentezleyen hücreleri yok eder. İnsülin hormonu eksikliğinde kandaki şeker hücrelere iletilemez ve yüksek kan şekeri kan damarları ve kalp, böbrek, göz gibi organlar ile sinir sistemine zarar verebilir. 1

Romatoid Artrit

Bağışıklık sistemi, eklemlere saldırarak eklemlerde iltihaplanmalara neden olabilir. Eklemlerde şişme, ağrı, sıcaklık, sertlik gibi problemlere yol açabilir. 1

Sedef Hastalığı

Bağışıklık sisteminin cilt dokularını hedef aldığı sedef hastalığında, cilt hücreleri çok hızlı çoğalır ve büyüyerek dökülür. Ölü cilt hücreleri cilt üzerinde birikir ve iltihaplı yaralar meydana getirir. Açık tenli kişilerde cilt üzerinde gümüş-beyaz ya da kırmızı renkli pul pul lekeler oluşur. Koyu tenlilerde ise morumsu ya da gri pul pul koyu kahverengi lekeler görülebilir. 1

Multipl Skleroz Hastalığı

Bağışıklık sistemi, merkezi sinir sisteminde yer alan sinir hücrelerini çevreleyen myelin kılıfa yani koruyucu kaplamaya saldırır. Miyelin kılıfın hasar görmesi, beyin ile omurilik arasındaki mesajların vücudun geri kalan bölümlerine iletilmesine yol açar. Bu durum uyuşma, kas zayıflıkları, denge sorunları ve yürüme güçlüğüne neden olur. 1

Sistemik Lupus Hastalığı

Eklemler, böbrekler, beyin, kalp gibi pek çok organı etkileyen lupus, cilt dokusunda döküntülere neden olan otoimmün bir hastalıktır. Eklem ağrısı ve tükenmişlik hissi gibi belirtiler gösterir. 1

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı

Otoimmün hastalıklar nelerdir dendiğinde ilk akla gelenlerden biri de bağırsak duvarında iltihaplanmaya neden olan inflamatuar bağırsak hastalıklarıdır. Ağızdan anüse kadar sindirim sisteminin herhangi bir bölümünde iltihaplanmanın gerçekleşmesi Crohn hastalığı olarak tanımlanır. Bağışıklık sisteminin kalın bağırsak ve rektum astarını hedeflediği otoimmün hastalık ise ülseratif kolittir. 1

Addison Hastalığı

Bağışıklık sisteminin adrenal bezleri hedef aldığı addison hastalığında, bu bezlerden salgılanan androjen, kortizol ve aldosteron hormonlarının sentezi azalır. Kortizol hormonu, vücudun karbonhidrat metabolizmasında görev alır. Glikozun kullanımı ve depolanmasını düzenler. Aldosteron ise kan dolaşımındaki sodyum ve potasyum dengesinden sorumludur. 1

Hashimoto

Hashimoto, otoimmun tiroid hastalıkları arasında yer alır. Bağışıklık sistemi tiroid bezini hedef alır ve vücudun enerji dengesinde önemli rol oynayan tiroid hormonlarının sentezi yavaşlar. Kilo artışı, soğuğa aşırı duyarlılık, saç kaybı, tiroid bezinin şişmesi ve tükenmişlik hissi yaygın görülen hashimoto hastalığı semptomlarıdır. 1

Çölyak hastalığı

Bağışıklık sisteminin gluteni hedef aldığı bağışıklık sistemi rahatsızlıkları arasında yer alan çölyak hastalığında kişi gluten içeren besinler tükettikten sonra kusma, ishal, kabızlık, bağırsaklarda kanama gibi belirtiler yaşayabilir. 1

Otoimmün Hastalıkların Sebepleri Nelerdir?

Otoimmün hastalıkların nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Ancak otoimmün hastalığa yakalanma riskini artıran bazı faktörler aşağıdakiler olabilir:

  • Tansiyon ilaçları, statin ve antibiyotiklerin yan etkileri otoimmün hastalığın gelişmesine neden olabilir.
  • Bazı bağışıklık sistemi hastalıkları genetik yatkınlığa sahiptir. Aile bireylerinde otoimmün bir hastalık olması sizin de bu hastalığa yakalanma riskini artırabilir. Özellikle lupus ve multipl skleroz gibi bazı otoimmün hastalığa sahip olanların aile geçmişinde de bu hastalıklar mevcut olabilir.
  • Sigara içmek, otoimmün hastalığa yakalanma riskini artırabilir.
  • Hali hazırda bir otoimmün hastalığa sahip olmak, başka bir otoimmün hastalığın gelişme riskini artırabilir.
  • Toksinlere maruz kalmak, otoimmün hastalık oluşma riski üzerinde etkilidir.
  • Kadınların otoimmün hastalıklara yakalanma riski daha yüksek olabilir.
  • Obez insanlarda otoimmün hastalık görülme oranı daha yüksektir. Aşırı kilo, romatoid artrit ve sedef hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Eklemlere binen ağırlığı artması baskıyı da artırarak yağ dokusunda iltihaplanmayı teşvik ede maddelerin artışına neden olabilir. 2 3

Otoimmün Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Otoimmün hastalık belirtileri, bağışıklık sisteminin hedeflediği bölgelere göre farklılık gösterir.

Otoimmün Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Eklem ve Kas Hastalıklarında Belirtiler:

  • Kas ağrıları,
  • Eklemlerde şişlik, kızarıklık ve ağrı,
  • Kaslarda güçsüzlük,
  • İltihaplanma.2

Sindirim Sistemi Hastalıklarında Belirtiler: 

  • Şişkinlik ve gaz,
  • Kabızlık,
  • Mide bulantısı,
  • Reflü,
  • Gıda hassasiyeti,
  • Dışkıda kan ve mukus,
  • İshal.2

Cilt Hastalıklarında Belirtiler:

  • Ciltte döküntüler,
  • Kaşıntı,
  • Gözlerde kuruluk,
  • Ağızda kuruluk,
  • İltihaplanma,
  • Saç dökülmeleri,
  • Kuru ağız,
  • Cilt kuruluğu.2

Sinir Sistemi Hastalıklarında Belirtiler:

  • Baş ağrısı,
  • Baş dönmesi,
  • Depresyona eğilim,
  • Endişe hissi,
  • Düşünmede zorlanma,
  • Bilinç bulanıklığı,
  • Görüş bulanıklığı,
  • Hafızada sorunlar,
  • Migren,
  • Uyku problemleri,
  • Uyuşma ve karıncalanma hissi.2

Diğer hastalıklarda belirtiler:

  • Tükenmişlik hissi,
  • Genel vücut ağrısı,
  • Ateş,
  • Göğüs ağrısı,
  • Vücut bezlerinde şişmeler,
  • Kilo kaybı ya da kilo artışı,
  • Hızlı veya düzensiz kalp atışı,
  • Nefes darlığı,
  • Sıcağa hassasiyet.2

Bağırsak Hastalıklarının Tanısı Nasıl Konulur?

Otoimmün bir hastalığın teşhisi diğer hastalıklara oranla daha zordur. Bunun en önemli nedeni otoimmün hastalıkların birbirleriyle ve diğer hastalıklarla benzer semptomlara sahip olmasıdır. Doktorunuz herhangi bir otoimmün hastalıktan şüphelenirse aşağıdakileri sorgulayabilir:

  • Hastalık belirtileri ve bu belirtilerin ne kadar süredir devam ettiğine dair ayrıntılı bilgiler,
  • Ailedeki sağlık problemleri ile ilgili ayrıntılı sağlık geçmişi.

Doktorunuz bu soruların yanı sıra aşağıdaki kan testlerinin de yapılmasını isteyebilir:

  • Antinükleer antikor testi (ANA),
  • Tam kan sayımı (CBC),
  • Eritrosit sedimantasyon hızı (ESR).

Belirli kan belirteçleriyle birleşen otoimmün hastalığa özgü semptomlar, bir otoimmün hastalığa sahip olup olmadığınızı ve hastalığın ne olduğunun anlaşılmasına yardımcı olabilir. 2

Bağırsak Hastalıklarının Tedavi Süreci Nasıl İşler?

Otoimmün hastalıkların belirli ve kesin bir tedavisi yoktur. Otoimmün hastalıklar tedavisi, semptomların hafiflemesine yardımcı olmak ve organlara verilen hasarı azaltmayı hedefler. Genellikle bir otoimmün hastalığın ilk tedavisinde kortikosteroid adı verilen ve iltihaplanma ile ağrıyı azaltmaya yardımcı olan ilaçlar kullanılır.4
Vücuttaki iltihaplanmayı azaltmak ve semptomları kontrol etmeye yardımcı olmak için sağlıklı bir yaşam tarzının belirlenmesi önemlidir. Yeterli ve dengeli beslenme programını takip etmek; öğünlere sebze, meyve tam tahıllı besinler gibi vitamin mineral, lif açısından zengin gıdaları dahil etmek bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olabilir. Aynı zamanda bağışıklık hücrelerinin sentezini önleyen alkol ve kafein içeren içecekler ile sigaradan uzak durmak önemlidir. Bağışıklığı güçlendirmek için hangi besinlerin tüketilmesi gerektiği hakkında ayrıntılı bilgiler için “Bağışıklık sistemini güçlendiren 15 besin” yazımızı okuyabilirsiniz. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirmek için neler yapmanız gerektiği hakkında bilgilere “Bağışıklık sistemi güçlendirmenin yolları” yazımızdan ulaşabilirsiniz. Sağlıklı beslenme programını düzenli fiziksel aktivite ve yeterli uyku ile desteklemek, stresten uzak durmak otoimmün hastalıkların tedavi sürecini olumlu etkileyebilir. 5
Bazı otoimmün hastalıklar bitkisel tedavi yöntemleri ile tedavi edilmeye çalışılabilir. Ancak bitkisel ürünlerin tedavide kullanılan ilaçlarla etkileşime girebileceğini unutmayın ve doktorunuza danışmadan alternatif tedavi yöntemlerini uygulamaktan kaçının. Otoimmün hastalıklar ve D vitamini kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalar, D vitaminin hem tedaviyi desteklediği hem de hastalığa yakalanma riskini azalttığı yönündedir. D vitamini takviyelerinin bağışıklık hücresi sentezini arttırdığı ve iltihaplanmayı engelleyici özelliği ile otoimmün hastalıkların tedavisini desteklediği düşünülmektedir. 6 Takviye besinler hakkında daha ayrıntılı bilgiler için “Takviye edici gıda ne işe yarar?” yazımızı okuyabilirsiniz.

Otoimmün Hastalıklar Kendiliğinden Geçer mi?

Otoimmün hastalıkların büyük bir çoğunluğu kroniktir yani ömür boyu devam eder. Hastalığın belirtilerinin azaldığı dönemde duraklama gözlenir. Ancak kendiliğinden geçmesi çok nadir bir durumdur. 2

Otoimmün Hastalıklar ve Beslenme Arasındaki İlişki Nedir?

Otoimmün Hastalıklar ve Beslenme Arasındaki İlişki Nedir?

Otoimmün hastalıklar ve beslenme arasında yakın bir ilişki söz konusudur. Bağışıklık sistemini oluşturan hücrelerin enerji tüketimi oldukça yüksektir. Hücrelerin sentezinde kullanılan enerjinin gıdalardan elde edildiği düşünüldüğünde beslenmenin bağışıklık sistemi üzerindeki rolü anlaşılabilir. İşlenmiş gıda içeriği yüksek bir beslenme programını takip etmek, bağırsak geçirgenliğinde artışa neden olarak otoimmün hastalıklara yakalanma riskini artırabilir. Kolesterol, basit şekerler, trans yağ asitleri ile tuz açısından zengin işlenmiş gıdalar, beslenme programında çıkarılarak bağışıklık sistemi hastalıkları tedavisi desteklenebilir. (7) Otoimmün hastalıklar ve süt ürünleri tüketimi ile ilgili yapılan çalışmalar, bağışıklık sistemi hücrelerinin süt proteinlerini yabancı bir madde olarak algılayabileceği yönündedir. Ancak insan çalışmaları bu konuda yetersizdir ve daha çok bilimsel kanıta ihtiyaç vardır. 8

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Önerilen Bloglar

Uzm. Dyt. Özgür G.
19.09.2023

Bağışıklık Sistemi Neden Zayıflar Bağışıklık Sistemi Çökerse Ne Olur

Bağışıklık sistemi, vücut hücrelerini enfeksiyon ve hastalıklara yakalanma riskine karşı koruyucu kalkan görevi üstlenen bir savunma sistemidir.

Uzman Diyetisten Özgür G.
17.03.2023

Ramazanda Sağlıklı Beslenme ve Bağışıklık Koruma

Ramazanda beslenme genel sağlık durumunun korunması için oldukça önemlidir.

Dr. Aslı O.
14.11.2021

Bağışıklık Sistemini Güçlendirmenin Yolları

Dengeli beslenme, egzersiz yapma, stresten uzak durmaya çalışma, gıda takviyeleri kullanma gibi pek çok adım atıyoruz.