Kolajen Nedir? Kolajen Ne İşe Yarar?

Kolajen Nedir?

Kolajen takviyeleri; sabah kahvenin içine, smooithilere, meyve suyuna toz formunda eklenebilen ya da kapsül veya sıvı halde tüketilebilen ürünlerdir. Peki, gerçekte kolajen nedir? Kolajen vücutta en bol bulunan proteinlerden biridir. Vücuttaki toplam proteinin neredeyse %30’u kolajenden oluşur. Cilt, kas, kemik, tendon, eklem ve bağ dokuların temel yapı taşıdır. Bunlara ek olarak organ, kan damarları ve bağırsak astarının yapısında da yer alır.

Tüm protein molekülleri amino asit denilen daha küçük birimlerden oluşur. Kolajen; prolin, glisin ve hidroksiprolin olmak üzere 3 amino asitten meydana gelir. Bu amino asitler üçlü sarmal şeklinde bir araya gelerek güçlü bir protein fibrilleri oluşturur. Üçlü sarmalın oluşabilmesi için yeterli miktarda C vitamini, çinko, bakır ve manganez gibi bileşenlere ihtiyaç duyulur.¹

Kolajen Ne İşe Yarar?

Kolajen vücut hücrelerine güç ve yapı sağlayan bir iskele olarak düşünülebilir. Bağ dokusunun önemli bir bileşenidir ve vücut hücrelerinin bir arada tutulmasına yardımcı olur. Buna ek olarak cilt dokusunun güçlenmesini ve elastikiyet kazanmasını destekler. Vücut tarafından sentezlenen kolajene endojen ya da doğal kolajen denir. Tablet, toz ya da sıvı formda sentetik olarak üretilen kolajen ise takviye ya da ekzojen kolajen olarak adlandırılır. Yaklaşık 28 çeşit kolajen vardır ve her birinin yapısı diğerinden farklıdır. Büyük bir çoğunluğu uzun, ince, güçlü ve esnek yapıya sahip fibrillerden oluşur. Yaş ile birlikte insan vücudundaki kolajen seviyeleri azalır ve kolajen üretimi yavaşlar. Cilt dokusu eski elastikiyetini kaybeder. Özellikle menopoz sonrası kadınlarda kolajen üretimi önemli ölçüde azalır. Bu nedenle pek çok cilt bakım ürünü kolajen içerir. (2) Kolajen faydaları şunlardır:

Kolajen Tipleri Nelerdir?

Pek çok farklı kolajen vardır. Ancak en yaygın kolajen çeşitleri Tip 1, Tip 2 ve Tip 3’tür. Her bir kolajen çeşidinin vücut sağlığı üzerindeki etkisi birbirinden farklıdır. Kolajen tipleri şunlardır:

• Tip 1 Kolajen: Cilt, saç ve kemik sağlığının korunmasına yardımcı olan tip 1 kolajen vücutta en yaygın bulunan kolajen çeşididir. Tüm bağ dokusunda bulunan tip 1 kolajen hakkında daha detaylı bilgiler için “Tip 1 kolajen nedir ?” yazımızı okuyabilirsiniz.³
• Tip 2 Kolajen: Eklemlerde ve omurlar arası disklerde bulunan tip 2 kolajen, eklem sağlığının korunmasında önemli rol oynar. Tip 2 kolajen hakkında ayrıntılı bilgiler için “Tip 2 kolajen nedir?” yazımızı okuyabilirsiniz.³
• Tip 3 Kolajen: Cilt dokusu ve kan damarlarında bulunan ağ biçimindeki liflerin ana bileşenidir. Kalp damar sağlığının korunması ve cilt dokusunun güçlendirilmesinde önemli rol oynar. Tip 3 kolajen hakkında daha detaylı bilgilere “Tip 3 kolajen nedir?” yazımızdan ulaşabilirsiniz.³

Kolajen Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Cilt dokusu %70-80 oranında kolajenden meydana gelir. Kolajen eksikliği durumunda vücut tarafından üretilen kolajenin büyük bir çoğunluğu yara iyileşmesinde ya da hayati organların çalışmasına yardımcı olmaya odaklanır. Cilt elastikiyetinin kaybolması kolajen eksikliğini doğrudan bir sonucudur. (4) Buna ek olarak kolajen eksikliğinde görülen belirtiler aşağıdakileri kapsayabilir:

Kolajen Kaybına Yol Açan Faktörler Nelerdir?

Kolajen kaybının en önemli nedeni yaşlanmadır. Yaş ile birlikte vücutta kolajen sentezi azalır ve kolajen gevşek bir yapı kazanarak daha kolay parçalanabilir. Kolajen eksikliği kendini cilt kırışıklıkları, sarkmalar ve kemik gücünde azalma şeklinde kendini gösterir. Yaş ile birlikte kolajenin azalması doğal bir süreçtir ancak bu süreci hızlandıran bazı beslenme ve yaşam tarzı faktörleri söz konusudur. (5) Bu faktörler şunlardır:

• Sigara içmek, kolajen proteinin yapısını bozarak cilt yaşlanmasına, kırışıklık görünümünde artışa ve elastikiyet kaybına neden olur. Sigara içen kişilerde kolajen üretimi azalır ve cildin onarım mekanizmaları hasar görerek cilt yaşlanması hızlanır.⁵
• Şeker içeren ve işlenmiş gıdalar açısından zengin bir diyet; kolajen sentezinin azalmasına, kolajenin çevredeki hücreler ve proteinleri ile etkileşime girme yeteneğinin engellenmesine neden olarak erken yaşlanmaya yol açabilir.⁵
• Aşırı güneşe maruz kalmak kolajen üretimini azaltarak cilt dokusunun onarılmasını ve yeni hücre sentezini engelleyebilir. 

Kolajen Kaybı Nasıl Önlenir?

Yaş ile birlikte özellikle 30 yaşın üzerinde kolajen kaybı hızla başlar ve üretilen kolajenin kalitesi de düşer. Cilt dokularındaki kolajen depolarının yenilenmesine yardımcı olmak için kolajen sentezini artıran topikal ürünler kullanılabilir. Ciltte kolajen sentezini uyaran retinoik asit ve retinol içeren kremler kullanılabilir. Lazer, radyofrekans, ultrason, mikro iğneler dolgu maddeleri cilt yüzeyine uygulanabilir. Vücudun doğal kolajen sentezini artırmak için yeterli ve dengeli bir diyet programı takip edilebilir. Kolajen üretiminde ihtiyaç duyulan aminoasitler için beslenme programına protein içeriği yüksek besinler eklenebilir. Ayrıca kolajen sentezini destekleyen C vitamini, bakır ve çinko gibi besin bileşenlerinin yeterli miktarda alınması sağlanabilir.⁶

Beslenme programınızı meyveler, sebzeler, tam tahıllı besinler, kuru baklagiller, et, deniz ürünleri ve kabuklu kuruyemişler ile zenginleştirerek kolajen kaybının önlenmesine yardımcı olabilirsiniz. Güneşin zararlı ışınlarının kolajen sentezini engellemesini önlemek amacıyla en az 30 SPF içeren geniş spektrumlu güneş koruyucu kullanabilirsiniz. Cildinizi güneşten koruyarak hali hazırda var olan vücudunuzun doğal kolajen seviyesinin korumayı başarabilirsiniz. Ayrıca düzenli cilt masajı ile kolajen sentezinin uyarılmasına yardımcı olabilirsiniz. Vücudunuzun doğal kolajen üretimini engelleyen zararlı alışkanlıklardan uzak durmaya çalışabilirsiniz. Örneğin alkol tüketimini azaltabilir, sigara kullanıyorsanız bırakmayı deneyebilirsiniz. Ayrıca kolajen kaybına neden olan şeker tüketimini sınırlayabilirsiniz. Düzenli egzersiz yapmak, yeterli ve dengeli bir beslenme programını takip etmek, diyeti kolajen içeren gıdalar ile desteklemek ve su tüketimine dikkat etmek gibi sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları kolajen kaybının önlenmesine yardımcı olabilir.⁶

Günlük Kolajen İhtiyacı Kaç Mg'dır?

Günlük kolajen ihtiyacı ile ilgili kesin bir bilgi söz konusu değildir. Kolajen ihtiyacının karşılanmasına destek olmak için takviyeler kullanabilirsiniz. (7)En çok kullanılan kolajen takviyesi çeşitleri ve günlük alınması önerilen miktarlar şöyledir:

Kolajen Nelerde Var?

Kolajen açısından zengin veya kolajen üretimini artıran gıdalar tüketmek, cilt, eklem, kemik ve genel vücut sağlığının korunmasına yardımcı olabilir.⁸ Kolajen içeren besinler şunlardır:

Kolajen Kimler İçin Sakıncalı Olabilir?

Kolajen takviyeleri genellikle güvenli ürünlerdir ve kolajen yan etkileri söz konusu değildir. Ancak takviye üretiminde kullanılan diğer bileşenler örneğin bitkiler ve yüksek dozda vitaminler sağlık açısından risk oluşturabilir. Bazı bitki özleri ilaçlarla etkileşime girebilir ve hamile ya da emziren kadınlar için risk oluşturabilir. Sadece kolajen içeren takviyelerin yan etkiye neden olma ihtimali düşük olsa da kullanmaya başlamadan önce etiketini okumak ve diğer besin bileşenleri hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olmak potansiyel sağlık risklerini önlemek açısından oldukça önemlidir. Düzenli olarak ilaç kullananlar, hamile ya da emziren kadınlar kolajen takviyesi almadan önce mutlaka doktora danışmalıdır.⁴

Kolajen Takviyeleri İşe Yarayabilir mi?

Kolajen takviyeler, vücudun kolajen sentezlemesini teşvik edebilir. Ayrıca elastin ve fibrilin gibi cilt dokusunun yapı kazanmasına yardımcı olan proteinlerin üretimini destekleyebilir. Ek olarak alınan kolajen takviyeleri, kolajenin kıkırdakta birikmesini sağlayabilir ve iltihaplanmanın azalmasına, eklemlerin güçlenmesine ve eklem ağrılarının azalmasına katkıda bulunabilir.³

Kolajen takviyeleri hakkında yapılan çalışmaların büyük bir çoğunluğu eklem ve cilt sağlığı üzerinedir. Ancak insanlar üzerinde yapılan çalışmalar eksiktir. Yine de yapılan kolajen çalışmalarında kolajen takviyesi faydaları özellikle cilt elastikiyetini artırdığı yönündedir. Ayrıca takviyelerin eklem hareketliliğini artırdığı ve osteoartrit ya da antrenman kaynaklı eklem ağrılarını azalttığı söylenebilir. Kolajen, kemikleri çevreleyen ve onları darbelere karşı koruyan kıkırdak yapının %60’ını oluşturur. Bu bağlamda kolajen takviyelerin kemik sağlığının korunmasına yardımcı olabileceği düşünülür. Ancak insan çalışmalarının yetersiz olması, kolajen takviyelerin gerçekte ne kadar etkili olduğunu belirlemekte zorluk çekilmesine neden olur. Bununla birlikte mevcut çalışmalar kolajen takviyesinin olumsuz yan etkiler göstermediği konusunda hemfikirdir. ⁵

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.