Antioksidan Nedir? Ne İşe Yarar?

Antioksidan Nedir?

Canlılar yaşamsal faaliyetlerini sürdürmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Enerji sağlamak için karbonhidrat, yağ ve protein tüketir ve bunlar vücutta yapı taşlarına ayırır. Yapı taşlarının vücutta yakılması sonucunda serbest radikaller oluşur. Serbest radikaller, DNA ve hücre zarları yoluyla hücrelere zarar verir. Çevre, hava kirliliği, sigara, tüketilen yiyecekler, vücut için oksidatif stres kaynaklarıdır. Oluşan serbest radikaller aynı zamanda, doku yaşlanması, kanser, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet ve enfeksiyonlar gibi rahatsızlıklara sebep olabilir. Peki antioksidan ne demek? Antioksidanlar reaktif oksijen türlerinin oluşumunu engeller ve sebep oldukları hasarı önlemeye çalışır. Bu işlemi gerçekleştirirken serbest radikallerle hızlı bir şekilde reaksiyona girerek oksidasyonun ilerlemesini önler. Antioksidanlar, vücutta üretilen serbest radikalleri temizleyerek oksidatif stresi azaltır. Bu maddeler gıdalarda doğal olarak bulunabildiği gibi katkı maddeleri olarak da kullanılabilir. En güçlü antioksidan kaynakları meyveler ve sebzeler, zeytinyağı olarak bilinir.

Antioksidan Ne İşe Yarar?

Antioksidan faydaları, serbest radikalleri etkilemesinden kaynaklı oluşur. Oksidatif stres beynin öğrenme ve hafızadan sorumlu bir alanı olan hipokampus hücrelerine zarar verebildiği ve aynı zamanda nörojenezi (yeni beyin hücrelerinin büyümesi) azaltabildiği için beyin, özellikle serbest radikallere karşı hassastır. Oksidatif stresten kaynaklanan bu yıkım, Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklar, yaşlanmanın hızlanması ve enfeksiyon hastalıkları ile yakından ilişkili olabilir [¹]. Serbest radikaller ve oksidatif stresin olumsuz etkilediği sistemlerden biri de bağışıklık sistemidir. Sıkça merak edilen sorulardan biri de  “Bağışıklık sistemi nedir?” şeklindedir. Bağışıklık sistemi pek çok hastalığın oluşmasına engel olabilen ve hastalık oluşması durumunda tedavisini kolaylaştıran vücut sistemlerinden biridir. Serbest radikallerin enfeksiyon riskini artırmasının sebebi de bağışıklık sisteminde oluşan zayıflamadır. Zayıflayan bağışıklık sistemi, vücudu pek çok hastalığa açık hale getirirken hastalıkların iyileşmesini de geciktirebilir. Bazı antioksidanların bağışıklık sistemini olumlu etkileyebilen özellikleri sayesinde kişinin enfeksiyonlardan ve diğer pek çok hastalıktan korunması kolaylaşabilirken aynı zamanda iyileşme süreleri de kısalabilir. Antioksidanların serbest radikalleri engelleyerek sağlayabileceği diğer faydaların bazıları şunlardır:

• Bazı antioksidanlar kanser riskini azaltmaya yardımcı olabilir [²].
• Özellikle turunçgillerde bulunan antioksidanlar, yaşa bağlı makula dejenerasyon riskini azaltabilir ve göz sağlığını olumlu yönde destekleyebilir [²].
• Bazı antioksidan çeşitleri, kalp-damar sağlığını olumlu etkileyebilir [³].
• Vücudun enfeksiyonlarla savaşmasına destek olabilir [⁴].
• Selenyum antioksidanı normal tiroit fonksiyonuna, A vitamini normal görme yetisinin korunmasına, C vitamini yorgunluk ve bitkinliğin azalmasına katkıda bulunur.

Antioksidan Çeşitleri Nelerdir?

Antioksidanlar, endojen ve eksojen olarak iki gruba ayrılır ve pek çok maddeyi içerisinde barındırır. Endojen antioksidanların en bilinenleri, süperoksit dismutaz, glutatyon peroksidaz, glutatyon-S-transferaz, katalaz, melatonin, selenyum ve koenzim Q10’dir. Eksojen antioksidanlara ise alfatokoferol, betakaroten, C vitamini, folik asit ve flavonoidler olarak sıklıkla rastlanır. Yaygın bir antioksidan çeşidi olan flavonoid maddeler, meyve ve sebzelere mavi, kırmızı, mor, menekşe gibi renkler verirken doğada bitkilerin yaprakları, çiçekleri ve meyvelerinde bulunur. Besinler yoluyla vücuda alınan antioksidanlar genelde flavonoidlerdir. Vücut dışından besinlerle alınan antioksidan örnekleri şöyle sıralanabilir:

• A vitamini
• C vitamini
• E vitamini
• Lutein
• Beta karoten
• Likopen
• Selenyum
• Melatonin
• Kersetin
• Antosiyanin
• Polifenoller

Sağlık için faydaları bulunabilen ve tüketimi her geçen gün artan antioksidanlar düzenli bir beslenme ile vücuda yeterli miktarda alınabileceği gibi eksikliklerinde takviyeler ile destek alınabilir. Takviyeleri kullanılmadan önce bir uzmana danışmak oldukça önemlidir. “Takviye edici gıda ne işe yarar?” öğrenmek için ilgili içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Antioksidan Hangi Besinlerde Bulunur?

Antioksidanlar pek çok gıda kaynağında doğal olarak bulunur. Bu gıda kaynakları genellikle renkleri ile öne çıkar. Renkli bir beslenme şekli, pek çok farklı renge has olarak bulunan antioksidanın vücuda alınmasını kolaylaştırır ve çeşitlilik sağlar. Diyete her türden daha fazla meyve ve sebze eklemek ve onları özellikle mor, mavi, kırmızı, turuncu ve sarı tonlarında renkli olanlardan tercih etmek, antioksidan alımını artırır. Antioksidan yiyecekler açısından zengin bir beslenme düzeni, oksidatif stresle savaşmak ve oluşabilecek hastalıkların riskini azaltmak için kandaki antioksidan seviyelerini artırmaya yardımcı olabilir. Antioksidan ürünlerden en bilinenlerinden biri de yeşil çaydır. Yeşil çayın insan sağlığı için pek çok faydası bulunabilir. Yeşil çayın faydaları içerdiği polifenoller sayesinde oluşur ve serbest radikallere karşı korunma sağlayabilir. Antioksidan besinler çeşitlerine göre sıralandığında gruplandırmayı kolaylaştırır. Antioksidan içeren besinlerin bazıları şunlardır: 

• C Vitamini: Narenciyeler, çilek, tatlı patates, domates, brokoli, karnabahar.
• E Vitamini: Yağlı tohumlar, fıstık ezmesi, tam tahıllar.
• Karotenoidler: Havuç, mango, kayısı, domates, ıspanak, Brüksel lahanası, brokoli, bezelye.
• Selenyum: Fındık, kepekli tahıllar, deniz ürünleri.
• Lutein: Yeşil çay, brokoli, lahana, taze nane, taze maydanoz, taze kekik gibi yeşil yapraklı sebzeler.
• Resveratrol: Üzüm, üzüm suyu.
• Kuersetin: Yeşil yapraklı sebzeler, soğan, elma posası.
• A Vitamini: Süt ürünleri, yumurta ve karaciğer.
• Glutatyon: Zerdeçal.
• Kateşinler: Çay.
• Polifenoller: Zeytin yaprağı, zeytinyağı, yeşil çay.

Antioksidan Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Antioksidanlar, eksiklerini vücutta artan serbest radikaller nedeniyle ya da eksik alınan antioksidan maddelerin sebep oldukları belirtiler ile gösterir. Vücutta artan serbest radikaller, görme kayıplarına, eklem iltihaplarına, hastalıkların zor iyileşmesine ve yaşlanma sürecinin hızlanmasına neden olabilir. Sadece serbest radikaller nedeniyle değil yetersiz alınan antioksidan kaynakları ile de vücutta olumsuz belirtiler kendini gösterebilir. Antioksidanlardan biri olan C vitaminin eksik alınmasıyla kişide, halsizlik, kilo kaybı, sinirlilik gibi durumlar gelişebilirken melatonin eksikliği kendini uyku düzeninde bozulmalar şeklinde gösterebilir. Bir diğer antioksidan grubu olan flavonoidler eksik alındığında bağışıklık sisteminde düşüklük ve hastalıkların geç iyileşmesi gibi durumlar gözlenebilir. Glutatyon antioksidanı eksiliğinde C vitaminine benzer şekilde halsizlik ve hareketlerde yavaşlama gibi semptomlara rastlanır. Pek çok antioksidan bulunur ve her antioksidanın kendine ait eksiklik belirtileri bulunur.

Sağlık için faydaları bulunabilen ve tüketimi her geçen gün artan antioksidanlar düzenli bir beslenme ile vücuda yeterli miktarda alınabileceği gibi eksikliklerinde takviyeler ile destek alınabilir. Takviyeleri kullanılmadan önce bir uzmana danışmak oldukça önemlidir.

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.