Propolis Nedir?
Propolis, arıların bitki öz suları ile kendi balmumlarını karıştırarak oluşturdukları yeşilimsi kahverengi yapışkan maddedir. Ancak bal propolis ile aynı şey değildir. Arı propolis üretimini kovanını kaplamak amacıyla yapar. Bu sayede hem kendisinin, hem de kovanının hijyenik olmasını sağlar.
Doğadaki her canlı kendini korumak için değişik savunma mekanizmalarına sahiptir. Örneğin; meyvelerin kabuğundaki antioksidanlar, onları dışarıdan gelecek zararlılara karşı korur. Arılar da kovanları için propolis üretir.
Arıların ürettiği propolisin faydalarından haberdar olan insanlar da binlerce yıldır doğada kendiliğinden var olan propolisin etkisinden pek çok alanda faydalandı. Örneğin; eski uygarlıklar tıbbi özellikleri için, Yunanlılar apse için, Asurlular enfeksiyonla savaşmak veya iyileşme sürecine yardımcı olmak için ve Mısırlılar mumyalama işlemi için propolisi kullanmıştır
Kullanımı çok eskilere dayanan propolis ile bal arasındaki önemli farklardan biri balın tatlı, saf propolisin ise acı olmasıdır. Genelde her iki maddeyi de arı ürettiği için konu hakkında bilgi sahibi olmak isteyen kişiler “arı sütü polen propolis” diye araştırır. Oysa ki her biri farklı özelliklere sahip ve farklı amaçlarla kullanılan ürünlerdir.
Propolis genellikle koyu kahverengi bir kütle olmasına rağmen rengi elde edildiği kaynaklara göre değişkenlik gösterir. Karakteristik bir kokuya sahip olan propolisin, içeriği de oldukça zengindir. Daha önce de bahsettiğimiz gibi arılar propolis yaparken bitki özlerini kullandıkları için bileşimleri kovanın etrafındaki bitki örtüsüne, iklim koşullarına, coğrafi bölgeye göre değişkenlik gösterir.
Farklı propolis tiplerinin kimyasal bileşenleri farklılık gösterse de arılar propolisi kovanlarının mikrobiyolojik tehditlerden korunması ve onarılması gibi amaçlarla yaptıkları için temel etkileri değişmez. Sadece etki şiddetlerinde farklılık görülebilir.
Ayrıca kovan çevre koşullarından olumsuz etkilendiği için kullanılacak olan propolisin kalite değerlendirilmesinde; tarım ve veteriner ilaçları, radyoaktif kontaminasyon, ağır metaller ve endüstriyel kirlilik gibi çevresel risk faktörleri mutlaka analiz edilmelidir.
Propolis Faydaları Nelerdir?
“Propolis ne işe yarar?” sorusunun cevabını bir cümle ile vermek mümkün değil. Sadece mikroorganizmalar üzerine etkinliği ele alındığında bile; birçok yaşam formları üzerine farklı etki gösterir. İşte propolisin genel faydaları...
Antimikrobiyal etkinlik: Propolis, antibakteriyel, antiviral, antifungal (mantarlara karşı etkinlik), antiprotozoal (protozoa: tek hücreden oluşan bir canlı grubu) yaşam formları üzerinde ayrı etkinlik gösterir. Bunun dışında antioksidan, antienflamatuar, antikanser etkileri olduğu da bilinir. Birçok farklı çalışmada karaciğer işlevlerini desteklediği, sinirleri koruduğu, üriner sistem enfeksiyonlarının tedavisine destek sağladığı, kalp damar sağlığını desteklediği, kan şekeri düşüşünde rolü olduğu, göz hastalıklarına karşı koruyucu etkisi olduğu da gösterilmiştir.
Yara iyileştirici etkisi: Propolisin içeriğinde antifungal (mantar üremesini engelleyici) özelliğe sahip pinocembrin adı verilen bir bileşik vardır. Pinocembrin bir tür flavonoiddir ve flavonoidler bitkilerde bulunan güçlü antioksidanlardır. Aynı zamanda antimikrobiyal ve antienflamatuar etkileri ile de yara iyileşme sürecinin hızlandırılmasına destek olur.
Uçuk tedavisi: Bir araştırmada propolis içeren topikal ürünlerin (krem, merhem gibi…) kullanılması ile uçuklarda daha hızlı iyileşme sağlandığı ve ağrıda azalma olduğu görülmüştür.
Bağışıklık sistemini düzenleyici etki: Bağışıklık sistemi hücrelerinin temel işlevlerinden biri fagositozdur. Fagositozu en kaba haliyle vücuda giren bir mikroorganizmayı bağışıklık sistemi hücrelerinin fark edip ona doğu yaklaşması, hücre içine alarak öldürüp sindirmesi olayı olarak tanımlayabiliriz. Fagositoz, bağışıklık sisteminin birincil ve en önemli basamağıdır. Yani fagositoz aşamasında herhangi bir sorun yaşanırsa, bağışıklık sistemi çökebilir. Bu nedenle, bağışıklık sistemini destekleyen birçok takviye edici gıda, fagositoz basamağının düzgün çalışmasına ya da hızlanmasına yönelik eti gösterir. Bağışıklık sistemini güçlendiren ajanlar arasında propolisin yer almasının sebebi de fagositik aktiviteyi artırabilmesinden kaynaklanır 6. Farklı bir çalışmada propolis bileşenlerinden kafeolkinik asit türevlerinin, fagositoz yapan temel hücre olan makrofajların hareket ve yayılışını arttırdığı ve bağışıklığı desteklediği görülmüştür. 7
Ginseng de tıpkı propolis gibi bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkı sağlar. Ginseng nedir, nasıl kullanılır, faydaları nelerdir öğrenmek için ilgili içeriğimize de göz atabilirsiniz.
Propolis Nasıl Kullanılır?
Peki, böylesine faydalı olan propolis kullanımı nasıl olmalıdır? Saf propolisin tadı acı olduğu için takviye olarak hazırlanmış propolis kapsül, propolis efervesan, propolis sıvı şeklinde formları mevcut. Ayrıca propolisin belirlenmiş bir üst sınırı yok. Yapılan birçok çalışmada propolis kullanımına bağlı olarak herhangi bir yan etki görülebilmesi için 70 kg’lık bir bireyin günde 500 mg propolis kullanılması gerektiği ortaya konmuştur. Propolis için genel olarak önerilen miktarlar 1,4 mg/kg olarak düşünülmektedir. Bu da 60 kg lık bir birey için yaklaşık 84 mg ‘dir.
‘Propolis aç mı, tok mu kullanılır? propolis nasıl tüketilir?’ soruları ile de sık sık karşılaşılır. Propolisi dilerseniz açken dilerseniz de tokken kullanabilirsiniz. Önemli olan takviye edici gıdaların birçoğunda olduğu gibi propolisi de düzenli kullanmaktır.
Tüm bunların yanı sıra, propolisin herhangi bir ilaçla etkileşimi bulunmadığını bilmelisiniz8. Bu nedenle bağışıklık sistemini desteklemek amacıyla, bu sistem üzerine etkinliği olan C vitamini çinko gibi vitamin ve minerallerle birlikte güvenle kullanılabilir. Propolis kullanılırken dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta alerjik reaksiyonlardır. Eğer arı ürünlerine karşı alerjik reaksiyon geliştiriyorsanız propolis kullanmamanız gerekir.
Yine de propolis kullanmaya başlamadan önce sizin için uygun versiyonu öğrenmek amacıyla bir sağlık profesyoneline danışabilirsiniz.
Propolis dışında yeşil çay hakkında da faydalı bir içerik okumak isterseniz yeşil çayın yüze faydaları konulu içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.
*Bu açıklamalar hekim tavsiyesi yerine geçmez. Takviye edici gıdalar herhangi bir hastalığı teşhis, tedavi, iyileştirme veya önleme amacı taşımamaktadır. Detaylı bilgi için sağlık profesyonellerine danışın.
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
